Algemeen

Op 1 september 2019 trad het nieuwe decreet van 3 mei 2019 houdende de gemeentewegen in werking.  Dit decreet heft de wet van 10 april 1841 op de buurtwegen op en voorziet in een harmonisatie van de regelgeving met betrekking tot alle gemeentewegen.

Gemeentedecreet - vlaamse codex

Eerst en vooral verwijzen we naar het decreet houdende de gemeentewegen. Deze memorie begint met de problematiek te schetsen van de benaming, het dagelijks woordgebruik, de begrippen en het juridisch statuut van wegen.  In deze tekst wordt uitgelegd waarom voetwegen, buurtwegen, enz. nu verouderde termen zijn en best niet meer gebruikt worden. Ze worden in het decreet niet gedefinieerd maar zijn natuurlijk nog altijd aanwezig in het dagelijks woordgebruik Al deze termen werden vervangen door de term gemeentewegen. De gemeentewegen die hoofdzakelijk bestemd zijn voor niet-gemotoriseerd verkeer noemt men trage wegen.

Definities in het decreet zelf:

• 6° gemeenteweg: een openbare weg die onder het rechtstreekse en onmiddellijke beheer van de gemeente valt, ongeacht de eigenaar van de grond;

• 10° trage weg: een gemeenteweg die hoofdzakelijk bestemd is voor niet-gemotoriseerd verkeer

Decreet gemeentewegen

Over de begrippen ‘buurtwegen’ en ‘trage wegen’ staat op blz. 5 staat een goede uitleg:

Onder ‘buurtwegen’ vallen de wegen met het statuut van buurtweg conform de Buurtwegenwet van 1841. In de praktijk gaat het om wegen in allerlei vormen, waarbij het geen rol speelt of de weg door gemotoriseerd verkeer gebruikt wordt of niet. ‘Buurtwegen’ ter uitvoering van de (afgeschafte) Buurtwegenwet (van 1841) kunnen onder meer zijn: 

• ‘steenwegen’ tussen twee gemeenten; 

• een verharde of onverharde weg in een bos; 

• een ‘kerkwegel’ in bebouwde context, vaak tussen twee tuinafsluitingen of woningen, gebruikt door voetgangers en fietsers; 

• een verharde weg van enkele meter breed, met nutsvoorzieningen en bebouwing langs één of langs beide zijden, die frequent zowel door gemotoriseerd als niet-gemotoriseerd verkeer gebruikt wordt; 

• een onverharde landbouwweg, gebruikt door landbouwvoertuigen en recreanten (wandelaars, mountainbikers, ruiters enzovoort); 

• enzovoort. 

Heel wat buurtwegen hebben vandaag hetzelfde uitzicht en dezelfde functie als ‘gewone’ wegen, gewoonweg omdat de oorspronkelijke weg uitgegroeid is tot ontsluitingsweg van bijvoorbeeld een woonwijk op het moment dat de omliggende gronden ontwikkeld zijn. Kenmerkend is dat al die ‘buurtwegen’ ‒ onafhankelijk van het eigendomsstatuut van de zate – beheerd worden door de lokale overheid (gemeente). 

• Wet op de buurtwegen 10 april 1841

In het dagelijkse woordgebruik vertegenwoordigen ‘trage wegen’ een breed gamma van verharde of onverharde wegen, zowel in stedelijke als landelijke context: 

• een deel van de ‘buurtwegen’; 

• bepaalde jaagpaden en dijkpaden7; 

• wandel-, fiets- en ruiterpaden over oude trein- of trambeddingen, vaak in beheer door de provincies; 

• wegen waar een publiekrechtelijk recht van overgang gevestigd is na langdurig gebruik door het publiek; 

• boswegen, paden in natuurgebied en parken8; 

• voetgangersdoorgangen en fietspaden in een verkaveling; 

• paden en wegen, aangelegd in het kader van ruilverkavelingen of via landinrichtingsprojecten; 

• enzovoort. 

De begrippen ‘trage wegen’ en ‘buurtwegen’ zijn dus geen synoniem en kennen geen één-op-één relatie.

Een architecte uit Winksele reageerde:  Is dat wettelijk zo bepaald ? Wat een klucht, dat betekent dan dat alle voetwegen verhard moeten worden en zonder niveauverschillen. Heel spijtig voor rolstoelgebruikers maar niet wenselijk voor de natuur.

Onze reactie: Verharding is niet noodzakelijk en ook niet doenbaar, gezien ze eveneens voor ruiters toegankelijk moeten zijn. In dit geval zou de wetgever beter vermelden 'of' 'of', want waar een paard op een drafje doorgaat, is niet een weg waar je met de rolstoel over wenst te rijden. 😉  Overigens is er inmiddels al een grote categorie van wielsoorten voorzien voor rolstoelen.

De architecte: toegankelijkheid is wettelijk bepaald, dat weet ik als architect. Er is ook een beschrijving van materialen en grond is daar niet bij.

Ons antwoord: Klopt en dat blijkt ook uit het volgende:

Eerst en vooral, alle gemeentewegen zijn sinds de invoering van het gemeentewegendcreet (2019) beschermd. Heruitzietaarbij niet uit hoe de bedding eruit ziet of wie de eigenaar ervan is (een particulier, een overheid,...). Deze trage wegen moeten behouden worden én openbaar blijven. De gemeente dient ze in beide gevallen te onderhouden.  De gemeente is als openbaar bestuur verantwoordelijk voor alle openbare wegen waarvan ze wegbeheerder is. Heel wat gemeentewegen hebben een bedding die op private grond ligt.

𝐇𝐞𝐭 𝐥𝐨𝐤𝐚𝐚𝐥 𝐛𝐞𝐬𝐭𝐮𝐮𝐫 𝐤𝐢𝐞𝐬𝐭 𝐚𝐥𝐬 𝐰𝐞𝐠𝐛𝐞𝐡𝐞𝐞𝐫𝐝𝐞𝐫 𝐚𝐥𝐭𝐢𝐣𝐝 𝐡𝐨𝐞 𝐳𝐞 𝐝𝐞 𝐰𝐞𝐠𝐞𝐧 𝐨𝐧𝐝𝐞𝐫 𝐡𝐚𝐚𝐫 𝐛𝐞𝐡𝐞𝐞𝐫 𝐰𝐞𝐧𝐬𝐭 𝐢𝐧 𝐭𝐞 𝐫𝐢𝐜𝐡𝐭𝐞𝐧. 𝐄𝐧 𝐝𝐮𝐬 𝐨𝐨𝐤 𝐰é𝐥𝐤𝐞 𝐯𝐞𝐫𝐡𝐚𝐫𝐝𝐢𝐧𝐠 𝐳𝐞 𝐰𝐞𝐧𝐬𝐭 𝐚𝐚𝐧 𝐭𝐞 𝐛𝐫𝐞𝐧𝐠𝐞𝐧, 𝐨𝐦 𝐞𝐫𝐯𝐨𝐨𝐫 𝐭𝐞 𝐳𝐨𝐫𝐠𝐞𝐧 𝐝𝐚𝐭 𝐝𝐞 𝐨𝐩𝐞𝐧𝐛𝐚𝐫𝐞 𝐰𝐞𝐠 𝐯𝐞𝐢𝐥𝐢𝐠 𝐞𝐧 𝐭𝐨𝐞𝐠𝐚𝐧𝐤𝐞𝐥𝐢𝐣𝐤 𝐢𝐬.

Uiteraard moet het gemeentebestuur zich aan de spelregels houden: van zodra we over verhardingen spreken, betekent dit in de praktijk, werkzaamheden waarvoor een omgevingsvergunning vereist is. Als de weg breder wordt dan voorheen, zal ook een aanpassing van de rooilijn nodig zijn.

Wanneer we dan de term toegankelijkheid bekijken bij Agentschap wegen en verkeer luidt de tekst in het Vademecum Toegankelijk Publiek Domein o.a.:

• Doorgangsruimte actieve weggebruiker èn rolstoelen

• Onderhoud

Wat we er ook nog willen aan toevoegen i.v.m. de ondergrond is het volgende:

Sommige huidige trage wegen werden op de Atlas der Buurtwegen in 1845 aangeduid als “sentier”. De toenmalige betekenis van het woord “sentier” was “smalle weg in aangestampte aarde”.  De techniek van de aangestampte aarde is grotendeels verloren gegaan. Vroeger werden veel vloeren en zelfs muren gemaakt met deze techniek.  Wegen die volgens de regels der kunst aangelegd zijn in aangestampte aarde zijn ideaal voor natuur en voor rolstoelgebruikers.

Zie ook https://omgeving.vlaanderen.be/.../202.../RE-MOVE_cahier.pdf

Naar een bericht van 29 juli 2023 op sociale media

Decreet Gemeentewegen